De Christelijke Mutualiteit stelde onlangs vast dat er meer dan vroeger medicatie wordt ingezet bij kinderen met AD(H)D. De organisatie doet een oproep om eerst te werken met psychologische begeleiding.

Er zijn echter nog zaken die men vooraf kan proberen: bijvoorbeeld concentratiestorende leeromgevingen omvormen tot efficiënte leeromgevingen, en verder onderzoeken in welke mate sommige scherm-, bewegings-, slaap- of eetgewoontes de concentratie op school beïnvloeden.

Drukte

Tijdens de laatste decennia is niet zozeer de druk op leerlingen, maar vooral de drukte  toegenomen in scholen. Rond de millenniumwissel werden door de overheid , met de beste bedoelingen, experimentele onderwijsmethodes opgelegd, waarbij concentratie voor een deel verdween, bijvoorbeeld door frequente groeps- of lokaalwijzigingen, door het gepraat en het rondlopen tijdens (geïndividualiseerde) instructiemomenten of door het samenbrengen van grote groepen in akoestisch onaangepaste ruimtes. Wie ervaring heeft op de werkvloer van een basisschool, weet dat een groep kinderen probleemloos meer dan tachtig decibel kan produceren. Dit kan gehoor- en concentratieschade veroorzaken. Zo staan veel hoofden aan het einde van de dag niet zelden op springen. De stemmen van de meeste leerkrachten kunnen trouwens dergelijk volume niet meer overstijgen. Hierdoor ontstaan vaak stemproblemen. Lawaai is een onderschatte bron geworden van stress, ongezondheid en concentratieverlies in het onderwijs, voor leraars en leerlingen.

Leerkansen

Gelukkig is er een kentering merkbaar in veel scholen. Bij het verdelen van het beschikbare lestijdenpakket probeert men te grote groepen te vermijden. Boeiende en rustige klassikale instructiemomenten worden geherwaardeerd en als minder clandestien beschouwd. Leerkrachten en scholen die inzetten op discipline en rust, merken dat die rust zich ook overzet op de leerlingen, en dat dit een positieve invloed heeft op concentratie, leerresultaten én welbevinden, ook in het kleuteronderwijs. Deze manier van werken werd trouwens ook aanbevolen door de Commissie Beter Onderwijs (oktober 2021) o.l.v. Philip Brinckman. Verder stellen onderwijsmensen vast dat kinderen die voldoende geslapen, gegeten en bewogen hebben, zich over het algemeen ook beter kunnen concentreren. Wat dit betreft is het een goede zaak dat bovengenoemd onderwijsrapport ook de kracht benadrukt van ouderlijke verantwoordelijkheid, wat weinig te maken heeft met conservatisme, maar veel met het vooruitstrevend bevorderen van onderwijskansen.

Weinig kosten en veel baten

Er klopt iets niet als bijna de helft van de kinderen in een doorsnee klas medicatie moet nemen wegens AD(H)D. Slaap, beweging, gezonde voeding, (scherm)discipline, boeiende instructiemomenten en rustige werkmomenten zijn eenvoudige middelen om tot betere concentratie te komen. Er zijn weinig kosten mee gemoeid, en vooral veel baten: men vermijdt overdiagnosticering in een normale variatie aan concentratiemoeilijkheden in drukke (school)omgevingen, en men vermindert de druk op wachtlijsten, waardoor er meer aandacht kan worden besteed aan de ongeveer vijf procent kinderen die wél, ondanks bovengenoemde maatregelen, blijven lijden onder een ernstige concentratiestoornis, en extra begrip en ondersteuning verdienen. Professioneel afgewogen, en enkel voor die leerlingen voorgeschreven medicatie, heeft vaak een positief effect op hun taakfocus, kwaliteit van leren en dus ook leerprestaties en welbevinden.