“Onderwijsinspectie: zacht in de relatie, te zacht in de boodschap”, klonk het onlangs bij onderzoekers van Universiteit Antwerpen. Belangrijke vraag die opduikt bij deze quote: over welke boodschap gaat het? Inspectie 2.0 werd vijf jaar geleden opgericht omdat er boodschap-problemen waren.

Erfenis

De huidige onderwijsinspectie worstelt nog altijd, samen met scholen, leerkrachten, begeleiders, leermiddelenontwikkelaars en lerarenopleiders met een erfenis van de jaren negentig: een door de overheid opgelegde pedagogie en didactiek die niet hebben opgebracht wat men er van heeft verwacht, maar die nog steeds diep geworteld zitten in ons huidige onderwijs. Het verwerven van basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen kwam sindsdien meer onder druk te staan. De inspectie werd indertijd regelmatig ingezet als machtsinstrument om het hoe af te dwingen. De meeste inspecteurs deden plichtsgetrouw wat door de overheid van hen werd verwacht, maar het is niet ondenkbaar dat de jarenlange kwaliteitsdaling op die manier mee in de hand werd gewerkt. Gestaag dalende leerlingenprestaties bij internationale peilingen werden jarenlang onder tafel geveegd. De hier en daar uitgesproken dreiging dat scholen konden worden gesloten indien men de opgelegde methodes niet volgde, zorgde voor onzekerheid, planlast en stress.

Schoolteams spendeerden veel tijd aan bewijslast. Kasten werden gevuld met papieren onderwijs: verslagen, planningen, afsprakendocumenten en stappenplannen. De tijd die daarvoor nodig was kon jammer genoeg niet meer worden besteed aan het werken met leerlingen zelf. Het is spijtig dat toen een aantal gepassioneerde en goede krachten gedesillusioneerd de werkvloer hebben verlaten.

Geboorte van Inspectie 2.0

In officiële onderzoeksverslagen, evaluatiestudies en audits werd gaandeweg toch gewag gemaakt van bovenvermelde problemen. Langzamerhand werd ook op de hoogste echelons aangevoeld dat er iets moest veranderen. Zo bijvoorbeeld ijverde minister Hilde Crevits voor een nieuw inspectiedecreet. Inspectie 2.0 werd toen geboren en vanaf 2018 werd een nieuwe doorlichtingsaanpak beloofd, waarbij het o.a. de bedoeling was dat de administratieve lasten werden beperkt, dat inspecteurs weer meer zouden werken vanuit vertrouwen en minder bezig zouden zijn met het hoe. Minister Ben Weyts zet deze politiek verder en probeert ook andere invloedrijke spelers te betrekken bij het herstellen van de schade in het onderwijs. De huidige inspecteurs zitten met de moeilijke opdracht om het negatieve imago van de voorbije decennia van zich af te schudden. De oude manier van doorlichten blijft immers in een aantal scholen nog nazinderen. Er is tijd en ruimte nodig om verder vertrouwen op te bouwen.

Inspectie 2.0 doorgelicht door onderzoekers van Universiteit Antwerpen

Universiteit Antwerpen voerde onlangs in opdracht van de Vlaamse overheid een onderzoek uit naar de impact van Inspectie 2.0. Daaruit blijkt dat scholen en leerkrachten over het algemeen tevreden zijn over de vijf jaar jonge manier van inspecteren. Het woord ‘menselijk’ wordt daarbij vaak in de mond genomen. Dat is duidelijk een pluim voor onze inspecteurs. Maar slechts een minderheid (35 %) van de respondenten is van mening dat na de komst van de onderwijsinspectie de onderwijskwaliteit in een school ook effectief verhoogt. Daarom worden de inspecteurs door de onderzoekers aangeraden een opnieuw striktere aanpak te gaan hanteren. Gezien het verleden is het niet te verwonderen dat onderwijsmensen daar vragen over hebben. Een terugkeer naar de oude wijze van doorlichten is begrijpelijkerwijs geen goed idee.

Nood aan breed gedragen consensus over kwaliteitsvolle curricula en effectief leren

Het belang om de standaarden rond kwaliteitsvol onderwijs aan te scherpen, ambitieuzer te formuleren en sterker af te dwingen, begint best bij een breder gedragen consensus over kwaliteitsvolle curricula en effectief leren. Pas wanneer op dit vlak meer vooruitgang komt, zullen inspecteurs over een solide en duidelijke basis beschikken om hun werk naar behoren te kunnen doen. Gelukkig zijn er in het onderwijs heel veel actoren die zich met passie en gezond verstand dagelijks blijven inzetten om leerlingen te doen bloeien en groeien. Het onderwijs prijkt trouwens al jarenlang bovenaan het lijstje ‘Vertrouwen in instellingen’. Il faut le faire!