Voor scholen en leerkrachten is het verademend vast te stellen dat er wordt geluisterd naar hun verzuchtingen. Bij academici, politici, beleidsmensen en media dringt het meer dan vroeger door dat er best voldoende rekening wordt gehouden met ervaring op de werkvloer, naast de (nieuwe) wetenschappelijke inzichten.

Belangrijke rapporten

Zo heeft de Commissie van Wijzen o.l.v. Dirk Van Damme een rapport gepubliceerd (december 2023), waarin herhaaldelijk wordt opgeroepen om vertrouwen en ruimte te geven aan leraren, zodat ze onderwijstheorieën eerst kunnen toetsen aan de praktijk en daarover van gedachten mogen wisselen.

Volgens het rapport zijn leerkrachten het best geplaatst om te kunnen oordelen wat er werkt in welke leersituatie. Er is immers geen onbetwistbare wetenschappelijke basis om te besluiten dat er één optimale onderwijsmethode zou bestaan. Dit ligt in lijn met het vroegere Rapport van de Commissie Beter Onderwijs (oktober 2021) o.l.v. Philip Brinckman. Beide commissies richten zich niet alleen tot leraren en schoolleiders, maar ook tot schoolbesturen, Centra voor leerlingenbegeleiding, lerarenopleidingen, nascholingsinitiatieven, beroepsorganisaties, onderwijsverstrekkers, begeleidingsdiensten, inspectie en overheid.

Falende onderwijstheorieën

Beide Commissies hebben het o.a. over de door overheden opgelegde en falende theoretische modellen en strategieën, die weliswaar met goede bedoelingen stevig werden geïmplementeerd, vooral vanaf de millenniumwissel. De overdaad aan dure registratiesystemen, methodes en invulboeken, om te kunnen bewijzen dat de richtlijnen nauwkeurig werden opgevolgd, dateert eveneens uit die tijd. De vrijheid van onderwijs gold toen in mindere mate voor scholen en hun leerkrachten. Klassikale instructie, memorisatie en automatisatie moesten plaats ruimen voor coöperatieve werkvormen, contextueel, gepersonaliseerd, zelfontdekkend en geïntegreerd leren, ongeacht het vak, het niveau of de leeftijd van de leerlingen. Ook basisscholen moesten continuïteit en gradatie in die leerstrategieën kunnen aantonen, of die nu voor onze allerjongsten werkten of niet. Leerlingen moesten eigenaar worden van hun eigen leerproces, maar daardoor werden ze vooral afhankelijk van de kennis en welstand van hun ouders. Een grotere ongelijkheid bleek een spijtig gevolg te zijn. Voor heel wat kinderen is het ervaringsgericht leren inderdaad onvoldoende gebleken. Te veel leerlingen verlaten nu de school zonder de essentiële basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen te beheersen. In veel curricula is er nog altijd een overdreven focus op meer algemene (generieke) skills of sleutelcompetenties, ten nadele van het gestructureerd aanleren van specifieke (vakgebonden) basiskennis. Beide commissies pleiten echter voor heldere curricula, waarin stapsgewijs opgebouwde kennis wordt geherwaardeerd.

Vertrouwen

Scholen en leerkrachten worden best goede kansen geboden om hun eigen specifieke weg verder te kunnen gaan, naast macht of commercie. Ze werken met theorieën én mensen, en kiezen graag voor de belangen van hun leerlingen. Ze krijgen daarvoor al jaren een breed maatschappelijk vertrouwen ( https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/relatie-overheid-en-burger/vertrouwen-in-instellingen ), ook van de Commissie Beter Onderwijs én nu ook van de Commissie van Wijzen. Dat is goed nieuws voor het onderwijsambacht, dat zich steeds meer uit de hoek verwijdert waarin het jarenlang werd geduwd. Hoe, naar de volgende verkiezingen toe, de verschillende politieke partijen verder zullen inspelen op deze evolutie, zal van belang zijn voor betere scores bij internationale testen later, maar vooral voor onze kinderen en heel de maatschappij.

Beste jongeren, wees niet bang voor de roep van het onderwijs. Kom erbij om te helpen met dit belangrijke en oneindige bouwwerk. We hebben jullie passie, frisheid en gezond verstand nodig.