We leven in tijden waarin we graag met het vingertje wijzen en problemen ten laste leggen van dé anderen. Ook in het onderwijs heeft ongeveer iedereen al eens in het verdomhoekje mogen staan: dé leerkrachtenopleidingen, dé scholen, dé jonge leerkrachten, dé oude leerkrachten, dé leerlingen, dé anderstaligen, dé ouders, dé directeurs, dé scholengemeenschappen, dé CLB’s, dé begeleiders, dé uitgevers, dé  koepels, dé vakbonden, dé inspecteurs, dé politiek, hét departement, dé commissies, dé pers en dé (emeritus-)hoogleraren. Telkens hierbij mensen werden geschoffeerd, verengde de dialoog.

De hete aardappel

Doorschuiven van de hete aardappel brengt geen zoden aan de dijk. Onze jeugd is niet blind of doof voor verwijten die volwassenen elkaar naar het hoofd slingeren. Onze commentaren over anderen dringen diep tot hen door, ook via (sociale) media. Scholen moeten voor minder een anti-pestbeleid op papier zetten. Samen daadwerkelijk streven naar oplossingen heeft meer effect.

De pesthoek

Onderwijsinstellingen werden lang in de pesthoek geduwd. De voorbije decennia verschenen regelmatig publicaties waarin scholen werden neergezet als verouderde instituten waar bijvoorbeeld creativiteit werd stukgemaakt, waar gevoelens van leerlingen systematisch in de doofpot werden gestopt of waar uitsluiting dé norm was. Tijdens die periode werd het onderwijs grondig gewijzigd en sommigen verlieten de werkvloer omdat de job van lesgever te veel werd ontmanteld. Minder jongeren kozen toen voor een job in het onderwijs.

De bevrijding

De bevrijding van ‘dé leerling’ die zelf zijn eigen kennis moest construeren is minder goed meegevallen dan verwacht, vooral voor het kwetsbare kind. Ongelijkheid is toegenomen door een teveel aan differentiatie binnen de klas en bijgevolg een tekort aan lesgeven. Het aantal leerlingen dat minder goed leest, schrijft of rekent stijgt al minstens twintig jaar. Te veel mensen zijn nu onvoldoende geletterd of hebben te zwakke rekenvaardigheden om goed te kunnen functioneren in een opleiding, op het werk en in het maatschappelijk leven.

Het eerbetoon

Wat wonderlijk genoeg wel op peil is gebleven is het algemeen maatschappelijk vertrouwen in scholen en leerkrachten. Ondanks de beschuldigingen is het onderwijs tot op de dag van vandaag bovenaan blijven prijken in het lijstje ‘Vertrouwen in instellingen’ (https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/relatie-overheid-en-burger/vertrouwen-in-instellingen). Il faut le faire! Dit vertrouwen werd niet opgebouwd door één generatie, ook niet door twee. We zien dit vertrouwen ook weerspiegeld in de hartverwarmende Knack-bijdragen van Ann Peuteman waarin ze oud-leerlingen aan het woord laat over hun (oud-)leerkrachten. Voor sommigen zijn ze een postuum eerbetoon. Voor anderen kunnen ze een motivatie zijn om te (blijven) werken in het onderwijs: https://www.knack.be/nieuws/belgie/onderwijs/welke-leerkracht-heeft-een-blijvende-impact-op-u-gehad/ en https://www.knack.be/nieuws/belgie/onderwijs/onvergetelijke-leerkrachten-de-allermooiste-verhalen-van-onze-lezers/.

De onderwijs-Tutu

Bovenstaande bijdragen zijn een verademing in tijden waarin we graag wijzen naar dé schuldigen van onderwijsproblemen. Misschien is er een onderwijs-Tutu nodig. Desmond Mpilo Tutu was voorzitter van de Waarheids- en Verzoeningscommissie die ernaar streefde de verschillende bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika in vrede met elkaar te laten leven. Hij kreeg er een Nobelprijs voor. Een onderwijs-Tutu zou waarschijnlijk benadrukken dat er niemand ooit slecht onderwijs heeft willen inrichten en zou vermoedelijk iedereen aanmoedigen om daadwerkelijk samen te streven naar onderwijs, minder in het belang van ideologie, macht of geld, maar meer in het belang van onze kinderen.