Motivatie bestaat al van voor de uitvinding van het wiel. Zij was aanwezig bij de eerste scholen en is nooit meer uit het onderwijs verdwenen. Motivatie is een blijver. Zij is van vroeger, nu en later. Dit is natuurlijk dé reden om hier aandacht te vestigen op een onlangs verschenen boek Het ABC van motivatie in onderwijs van Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens (https://www.lannoo.be/nl/het-abc-van-motivatie-onderwijs).

De auteurs schrijven in hun dankwoord (blz. 433): ‘We zijn de inspirerende kleuterjuffen, leraren en professoren dankbaar die we op ons eigen pad tegenkwamen tijdens onze schoolloopbaan. We houden aan verschillende onder hen motiverende herinneringen over, die tot op vandaag steun kunnen bieden op moeilijke momenten.’

Die moeilijke momenten waren er vast ook tijdens het schrijven van hun lijvig en grondig naslagwerk over motivatie. Je kan vrij vlug merken dat het een werk van lange adem moet zijn geweest. Het resultaat mag dan ook gezien worden.

De eerste hoofdstukken gaan over enkele psychologische basisbehoeften (het zogenaamde ABC-fundament). Daarna zijn er hoofdstukken gewijd aan de grondhouding van een ABC-ondersteunende leraarstijl en achteraan het boek zijn er een aantal hoofdstukken die kunnen helpen bij de onderwijspraktijk (het zogenaamde leraarkompas). Elk hoofdstuk kan apart worden gelezen of behandeld. Het boek is nogal didactisch opgesteld. Na elk hoofdstuk vind je op gekleurde bladzijden de ‘Take-home boodschappen’: beknopte samenvattingen van wat er werd behandeld. Hier en daar vind je ook een interessante ‘Uitweiding’.

De auteurs vertrekken dus vanuit basisbehoeften voor een mentale gezondheid: de behoefte om psychologische vrijheid, keuze en authenticiteit te ervaren in het handelen, denken en voelen; de behoefte om warme, hechte relaties op te bouwen, zorg te dragen voor de ander en deel te zijn van een groep waar je je aanvaard voelt; de behoefte om adequaat met de omgeving te kunnen omgaan, je vaardigheden te kunnen gebruiken en ontplooien en je doelen te kunnen bereiken.

‘In klassen waar leerlingen voelen dat hun leerkracht die psychologische behoeften ondersteunt, ontwikkelen ze meer doorzettingsvermogen, vastberadenheid en mentale veerkracht’, lezen we op blz. 13. De vraag of leerkrachten zich moeten inzetten op welzijn óf excellentie vinden de schrijvers een vreemde vraag. Ze zien geen spanningsveld tussen prestaties en welzijn.

Dit boek is m.i. een aanrader voor alle onderwijsmensen en vooral voor wie leraren opleidt, begeleidt of leidt. Het kan worden gebruikt bij het motiveren en trainen om het ambacht van motiverende lesgever nog beter meester te worden. De auteurs belichten hierbij wetenschappelijk onderbouwde theorieën en verfrissende visies over motiverende leraarstijlen. Ik heb niet de indruk dat de schrijvers reclame maken voor één of ander kamp. Ze willen de lezers evenmin bestoken met instant recepten of voorgekauwde methodelessen waarin minutieus vastligt hoe en met welke materialen er moet worden gewerkt. Integendeel. Een vakvrouw of -man weet meestal welk gereedschap zij of hij op welk ogenblik kan gebruiken om de les te mouilleren met motivatie.

Voor mezelf was het verademend om op blz. 393 te lezen: ‘Het is normaal dat je soms demotiverend handelt. Leraren zijn geen supermensen. Je hoeft niet perfect te zijn.’