De Vlaamse regering heeft beslist dat er nieuwe minimumdoelen komen voor de basisschool. Die komen er niet toevallig. Wie onderwijspublicaties, vakliteratuur, uitgangspunten, handleidingen, rapporten en verslagen van de voorbije decennia bestudeert, zal kunnen merken dat het basisonderwijs al dertig jaar worstelt met ontscholingsgolven.

Verschuiving

In curricula van de voorbije decennia werd een grote focus gezet op meer algemene (generieke) skills of sleutelcompetenties, ten nadele van het gestructureerd aanleren van specifieke (vakgebonden) kennis. Die verschuiving ging hand in hand met het opleggen van bepaalde didactische werkvormen. Klassikale instructie, memorisatie en automatisatie moesten plaats ruimen voor meer coöperatieve werkvormen, contextueel, gepersonaliseerd, zelfontdekkend en geïntegreerd leren, ongeacht het vak, het niveau of de leeftijd van de leerlingen. Basisscholen moesten continuïteit en gradatie in die leerstrategieën kunnen aantonen. Rendabel voor onze allerkleinsten of niet, de werkvormen werden een doel op zich. Het proces werd overgewaardeerd en er werd beweerd dat resultaten minder van tel waren. Leerkrachten moesten coaches worden die vooral aandacht moesten hebben voor het ontwerpen van leeromgevingen die het leren faciliteren. Op flexibele en gepersonaliseerde wijze zou de leerling zo haar of zijn eigen leertraject kunnen construeren, zodat er competenties zouden worden verworven.

Lopen en kruipen

Wie de oude (en nog steeds geldende) leerplannen en leermiddelen bestudeert zal merken dat het bord van het basisonderwijs nogal flink werd aangevuld met sleutelcompetenties als lichamelijke, geestelijke en emotionele gezondheid, digitale competenties, mediawijsheid, sociaal-relationele competenties, burgerschap, duurzaamheid, financiële competenties, juridische competenties, innovatiedenken, creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken, zelfbewustzijn en -expressie, zelfsturing en wendbaarheid, ontwikkeling van initiatief, ambitie, ondernemingszin, loopbaancompetenties, cultureel bewustzijn en culturele expressie. Daar bovenop moest er veel tijd worden besteed aan de lange lijst met leergebiedoverschrijdende eindtermen, ook al waren de essentiële lees-, schrijf- en rekenvaardigheden onvoldoende verworven.

Geen wonder dat sommige mensen nu wel eens durven te opperen dat er van kinderen wordt verwacht dat ze moeten kunnen lopen voor ze kunnen kruipen. Intussen hebben lees-, schrijf- en rekenproblemen zich opgestapeld.

Reddingswerkers

Daardoor zijn te veel leerkrachten gemuteerd tot opgejaagde reddingswerkers en zorgverstrekkers. Een doorgeslagen en onrealistisch differentiatiebeleid dat de groeiende berg achterstanden probeert weg te werken heeft een vicieuze cirkel doen ontstaan.

Er moet worden gedweild met de kraan open. Spijtige gevolgen zijn meer burn-outs en een gestaag toenemend lerarentekort. Werk- en leeromstandigheden van veel directies, leerkrachten, CLB-medwerkers en leerlingen zijn de voorbije decennia dus flink gewijzigd en het is een vreemde vaststelling dat bij de implementatie van de vorige (en nog steeds geldende) eindtermen weinig acties werden ondernomen om de gevolgen van deze wijzigingen aan te kaarten.

Sleutels

De aangekondigde nieuwe minimumdoelen voor de basisschool kunnen gelukkig soelaas bieden. Waardevolle elementen uit vernieuwingsbewegingen én waardevolle elementen die reeds veel langer aanwezig zijn kunnen als basis worden gebruikt voor een toekomstgericht onderwijs zonder ontscholing. Kinderen moeten naast de belangrijke muzische vorming en lichamelijke opvoeding immers vooral leren lezen, schrijven, rekenen en woordenschat verwerven. Leerlingen die dit onder de knie hebben kunnen gemakkelijker verder basiskennis opdoen voor aardrijkskunde, geschiedenis, natuurwetenschappen, techniek, ict, verkeer, cultuur e.d. Basisvaardigheden vormen, samen met basiskennis, inzicht en attitudes, ook sleutels tot succes in het secundair onderwijs. Het leerplichtonderwijs vergt andere pedagogische en didactische aanpakken dan het niet-verplichte deeltijds kunstonderwijs of hoger onderwijs, waar specialisatie, zelfsturing of zelfstudie uiteraard een grote rol kunnen spelen. Maar zoveel mogelijk mensen in onze maatschappij leren lezen, schrijven en rekenen is een ander ambacht. Nieuwe minimumdoelen die hiermee weer rekening houden zijn meer dan welkom.