Het onlangs verschenen boek Kennisrijk kansrijk (https://www.lannoo.be/nl/kennisrijk-kansrijk) is m.i. een nieuwe mijlpaal voor ons onderwijs. Het ondersteunt een kennisrevival waarbij men op elk echelon van het onderwijs probeert te leren uit de (internationale) fouten van het verleden. Dit boek is geen oproep tot een terugkeer naar vroeger. Er wordt wel deskundig uitgelegd waarom het bijbrengen van specifieke, gedeelde kennis vanaf jonge leeftijd belangrijk is. Dit werk is het resultaat van een wereldwijde samenwerking, geschreven door experts uit zeven verschillende landen.

Het is verademend te mogen lezen hoe ervaring op de onderwijswerkvloer en wetenschappelijk onderzoek de laatste tijd meer aansluiting vinden. Onderwijsmythes die al geruime tijd in vraag werden gesteld door veel praktijkmensen, worden nu ook wetenschappelijk doorprikt in dit boek. Misschien zorgt dit ervoor dat loopgraven in onderwijsland verder zullen worden verlaten en vensters en deuren nog meer zullen worden opengezet.

Het boek geeft inzicht in het internationale onderwijsdiscours van de laatste decennia. Zo wordt o.m. beschreven hoe er de voorbije twintig jaar een wereldwijde belangstelling ontstond voor de zogenaamde 21^e-eeuwse-vaardigheden, geschetst door het World Economic Forum. Dit fenomeen weerspiegelde zich ook in de Vlaamse leerplannen, zelfs van het basisonderwijs. Bij de OESO gebeurde er intussen een verschuiving andersom. Waar die organisatie vroeger meer aandacht besteedde aan generieke vaardigheden en competenties, ziet ze nu het belang in van specifieke vakkennis, als cruciale basis voor eerlijke kansen. We lezen in Kennisrijk kansrijk hoe een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek heeft aangetoond dat competenties niet los van inhouden kunnen worden aangeleerd.

Een belangrijke vaststelling in het boek is dat het curriculum vaak onderbelicht is gebleven in het onderwijsbeleid van de voorbije decennia. De nadruk lag toen immers vaak op structuren en besturen van onderwijssystemen of kwalificatiekaders.

Wat de tendens betreft om heel wat maatschappelijke problemen in het onderwijs op te nemen, zijn de auteurs er zich van bewust (samen met veel werkvloermensen) dat het onderwijssysteem niet elk maatschappelijk probleem kan aanpakken, laat staan oplossen. Ze willen vermijden dat het curriculum een kilometer breed en een centimeter diep wordt.

Verder kunnen we lezen over een groep onderwijssociologen, bekend als ‘sociaalrealisten’. Aan het begin van deze eeuw uitten ze (samen met veel werkvloermensen) zorgen over het feit dat de rol van kennis in het onderwijs was gedegradeerd. De sociaalrealisten pleiten nu voor een herwaardering van de rol van disciplinaire kennis in het onderwijs, om ongelijkheden te verminderen en inclusiever onderwijs te bevorderen. De stelling hierbij is dat disciplinaire kennis ons in staat stelt om dingen te begrijpen die niet alleen door ervaringen of directe observaties bekend zijn.

Dit laatste is o.a. belangrijk voor het (aanvankelijk) leesonderwijs. De auteurs beschrijven hoe kleuters vlotter kennis kunnen verwerven dan werd verwacht in onderwijspublicaties, uitgangspunten en handleidingen van de voorbije dertig jaar. De schrijvers wijzen erop dat lezen de basis vormt voor kennisverwerving, culturele ontwikkeling, democratie en succes op de werkplek. Lezen vinden ze essentieel voor verder onderwijs in alle vakgebieden. Volgens de auteurs richten de meest effectieve methodes zich eerst op de ontwikkeling van letterkennis, fonemisch bewustzijn en mondelinge taal (luisterbegrip en vloeiende spreekvaardigheid). Daarnaast is expliciet en impliciet woordenschatonderwijs belangrijk. Er is intense instructie en automatisatie nodig om vlot te leren decoderen en woorden, zinnen en teksten te schrijven en te lezen (luidop en in stilte). Leren lezen gebeurt niet spontaan. Er moeten gerichte inspanningen worden geleverd.

Tot zover enkele plukjes uit het interessante boek Kennisrijk kansrijk, een aanrader voor onderwijsmensen.

Hartelijk welkom aan mensen die willen helpen met het oneindig boeiende opbouwwerk. De wereld heeft jullie passie en frisheid nodig, ook in het basisonderwijs.