Voor het (buitengewoon) basisonderwijs werden onlangs nieuwe minimumdoelen goedgekeurd in het Vlaams Parlement. ‘De hervorming wil het curriculum versterken om zo elk kind maximale kansen te geven om zich goed te ontwikkelen en te slagen in het onderwijs en daarbuiten,’ klinkt het.

Wie vroegere leerplannen (en bijhorende professionalisering, opleidingen en leermiddelen) bestudeert, zal merken dat de emmer van het Vlaamse basisonderwijs, weliswaar met de beste bedoelingen, flink werd gevuld met sleutelcompetenties. De wereldwijde belangstelling voor 21^e-eeuwse-vaardigheden, geschetst door het World Economic Forum, nestelde zich stevig in leerplannen. Er moest ook rekening worden gehouden met een lange reeks ambitieuze leergebiedoverschrijdende eindtermen, ten nadele van essentiële lees-, schrijf- en rekenvaardigheden. Het leek alsof kinderen moesten kunnen lopen voor ze konden kruipen. Bovendien waren veel algemene doelen behoorlijk evaluatorafhankelijk. Bij beoordelingen van scholen, (kandidaat-)leerkrachten en leerlingen heersten daarover niet zelden planlast, onzekerheid en stress.

De nieuwe minimumdoelen zorgen voor een koerswijziging. Er wordt meer rekening gehouden met het feit dat competenties moeilijk los van inhouden kunnen worden aangeleerd. Naast belangrijke muzische vorming en lichamelijke opvoeding, kunnen kinderen op een rustige, stapsgewijze en gestructureerde manier leren lezen, schrijven, rekenen en woordenschat verwerven. Wie dit onder de knie heeft, kan gemakkelijker verder basiskennis opdoen voor aardrijkskunde, geschiedenis, natuurwetenschappen, techniek, ict, verkeer, cultuur e.d.

Basisvaardigheden vormen, samen met basiskennis, inzicht en attitudes, sleutels tot succes in het secundair onderwijs. Het leerplichtonderwijs vraagt om andere pedagogische en didactische aanpakken dan het deeltijds kunstonderwijs of hoger onderwijs, waar specialisatie, zelfsturing of zelfstudie uiteraard een grote rol kunnen spelen. Maar zoveel mogelijk kinderen in onze maatschappij leren lezen, schrijven en rekenen is een basisambacht. De opstellers van de nieuwe minimumdoelen hebben daarmee rekening gehouden.

Sommige onderwijsmensen voelen zich heen en weer geslingerd. Best te begrijpen. Vorige leerplannen van onderwijskoepels zijn immers nog jong en krijgen nu een schoonmaakbeurt. Te vage doelen worden weggelaten of concreter geformuleerd. In Nederland, waar men met gelijkaardige moeilijkheden kampt, schreef een docente hoe er jarenlang werd gevraagd zand toe te voegen aan het onderwijsdeeg, en hoe er nu krakende korrels uit gebakken pannenkoeken moeten worden verwijderd.

De oproep van de inspectie in Onderwijsspiegel 2025 voor een doelgerichte aanpak en als school prioriteiten te gaan stellen is geruststellend. Zijn al die (in te vullen) boeken nodig? Is doorgedreven individualisering overal en altijd haalbaar of wenselijk?  Is het nuttig om toets- en registratieprogramma’s te blijven volproppen met punten, vinkjes en details? Wat met de vele vergaderingen en stapels dossiers of bewijslast? Accorderen aangeboden opleidingen of professionalisering voldoende met de nieuwe doelen?

Er is geen leger uitleggers van minimumdoelen nodig . Hoe meer tussenpersonen, hoe minder leerkrachten bij de leerlingen. Het heeft weinig zin dat experten elkaar voor de voeten lopen buiten de klas. Scholen dienen niet om een establishment te voeden, wel om een nieuwe generatie gedegen onderwijs aan te bieden. Daarbij is rust geboden. Scholen hebben pedagogische, vakinhoudelijke en didactische expertise in huis om duidelijke doelen in een korte, ambachtelijke keten fris te houden. Het primaire proces, namelijk het onderwijzen of zorgen voor leerlingen, wordt liefst zo weinig mogelijk verstoord.

Stel het wel, beste leerlingen, ouders, leerkrachten, directeurs, schoolbesturen, CLB-medewerkers, opleiders, begeleiders, inspecteurs, academici en alle gedreven en zoekende onderwijsmensen tijdens het nieuwe schooljaar 2025-2026. We wensen jullie een rustige vaart met zo weinig mogelijk zand in de pannenkoek.